Böbrek Taşı
Atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlayan böbrekler, işlevlerini yerine getirirken ilgili mekanizmadaki sorunlara bağlı olarak taş oluşturabilir. Böbrek taşı, idrardaki kimyasal ve minerallerin sertleşerek kristalize olması ile oluşan katı kütlelerdir.
Taşlar boyut olarak değişken olabilirler. Bazı böbrek taşları bir nokta kadar küçük olabilirken, bazıları ise birkaç santim arasında büyüyebilir. Hatta bazı durumlarda böbrek taşı böbreğin tamamını kaplayacak boyutta bile olabilir.
Böbrek Taşı Nedenleri Nelerdir?
Böbrek taşı hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir ancak hastalığın oluşmasına etki eden çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır. Ailesinde böbrek taşı hastalığı bulunan kişilerde taş hastalığına yakalanma olasılığı fazladır. Doğumsal böbrek hastalıkları, yanlış beslenme gibi etkenlerde böbrek taşı nedenleri arasında gösterilebilir. Hastalığın oluşmasına etki eden risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir;
- Obezite,
- İdrar yolu enfeksiyonları,
- Önceden böbrek taş hastalığı geçirme,
- Yetersiz fiziksel aktivite,
- Böbreklerde başka hastalıkların bulunması,
- Kronik bağırsak problemlerinin oluşması,
- Gut hastalığı da böbrek taşı risk faktörleri arasında gösterilmektedir.
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Erken dönemde belirti göstermeyen böbrek taşı, aniden başlayan sırt ve karın bölgesinde ağrı semptomları ile ortaya çıkar. Küçük taşlar fark edilmeden idrar yolundan geçebilirken büyük taşlar böbrekte ve mesaneyi birbirine bağlayan üreterde sıkışabilir. Böbrek taş hastalarında en sık rastlanılan belirti ağrıdır. Bazı durumlarda ağrı şikayeti hafifken bazı durumlarda daha şiddetli ağrılar yaşanabilir.
Böbrek taşı belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
- İdrarda kan görülmesi,
- İdrar yaparken ağrı oluşması,
- Mide bulantısı,
- Sık idrara çıkma,
- İdrar yapmada zorluk,
- Ateş ve titreme gibi şikayetler de hastalığın belirtileri arasında yer almaktadır.
Böbrek Taşı Ne Sıklıkla Görülür?
Ülkemiz taş hastalığının sık görüldüğü bir ülkedir. Ülkemizde yaşayan her 100 kişiden 12-13’ünde böbrek taş hastalığı görülmektedir. Bilinen bulgulara göre, böbrek taşları eskiden erkeklerde daha sık görülürdü. Günümüzde ise böbrek taşlarının kadınlarda görülme sıklığı arttı. Şu anki duruma göre Türkiye’de erkek ve kadınlarda böbrek taşı görülme oranı eşittir.
Böbrek Taşı Düşürme
Böbrek içinde oluşan taşlar zamanla üretere geçer. Üreter, böbreği mesaneye bağlayan ve idrarın akmasını sağlayan bir kanaldır. Küçük boyutlu taşlar genellikle doğal olarak üretere düşebilir, ancak daha büyük taşlar üreterde sıkışabilir.
Böbrek Taşı Düşmesi Ne Kadar Sürer?
Bir taşın düşmesi için ne kadar süre bekleyeceğinizi belirleyen faktörler değişkenlik gösterir.
- Taşın büyüklüğü
- Taşın yeri
- Böbrekteki şişme düzeyi
Taşın büyüklüğü;
Taşın büyüklüğü taşın doğal yollarla düşüp düşemeyeceği konusunda önemli bir faktördür. 4 mm’den daha küçük olan taşların yüzde 80’i kendiliğinden geçerler. 4–6 mm olan taşların bir tür tedavi gerektirebilir, ancak yaklaşık %60’ı doğal olarak kendiliğinden düşer. 6 mm’den büyük taşlar çoğunlukla tıbbi tedaviye ihtiyaç duyarlar. Sadece %10 civarındaki kısmı doğal olarak düşer.
Taşın yeri;
Taşların kendiliğinden düşüp düşmeyeceği konusundaki ana faktörlerden birisi de, üreterdeki taşın konumudur. Üreterin mesane ile birleştiği yere yakın olan taşların kendiliğinden düşme olasılıkları, uzak olan taşlara göre daha yüksektir. Araştırmalara göre bu taşların %79’unun kendi başına düştüğü görülmektedir. Mesaneye daha yakın olan taşların yaklaşık %48’i herhangi bir tıbbi tedavi olmaksızın geçer.
Böbrekteki şişme düzeyi (Hidronefroz)
İdrar kanalından taş düşerken, oluşturduğu tıkanıklık nedeniyle böbrek içinde basınç artışı olur. Böbrekte basınç artışı sonucunda da böbrek genişler ve şişer. Eğer taş kanalda tam bir tıkanıklık yapmışsa, taşı düşürmek için maksimum 2 hafta bekleyebiliriz. 2 haftadan sonra bu taştan etkilenen böbrekte bozulmalar başlar. Eğer taş kanalda tam bir tıkanıklık yapmamışsa, doktor kontrolünde taşı düşürmek için takribi olarak 1 ay daha beklenebilir.
Böbrek Taşlarını Daha Hızlı Düşürmenin Yolu Var Mı?
Tüm taş hastalarının %10 – 15’ini eriyebilen ürik asit taşları oluşturur. Hastada ürik asit taşı olması durumunda hekimin vereceği ilaç tedavisi ile taşın erimesi mümkündür. Taşın düşebilecek büyüklükte olması durumunda günde en az 3 litre su içerek, sıcak küvete oturarak ağrı kesici ve prostat ilaçları ile taşı düşürmek önerilmektedir.
Böbrek Taşı Tedavisi
Hastaya böbrek taşı tanısı konulduktan sonra hekim tarafından tedavi planlaması yapılır. Böbrek taşı tedavisi için taşın boyutu ve böbrek içindeki yerleşimi önem taşımaktadır. Taşın boyutunun büyümesi taşın kendiliğinden düşürme şansını azaltmaktadır.
Hastaya uygulanılacak tedavi yönteminin belirlemesinde çeşitli faktörler etkili olmaktadır. Hastanın böbrek taşına bağlı olan ağrısının şiddeti, taşın böbrekte herhangi bir hasara sebep olup olmaması ve böbrek fonksiyonlarını bozup bozmamasına uygulanılacak tedavi yönteminin belirlenmesinde etkilidir. Hastalığın tedavisinde ilaç tedavisi, operasyon gerektirmeyen müdahaleler, cerrahi müdahaleler gerçekleştirilebilir. Hastaya yapılan tanı ve tetkik sonrasında uygulanılacak tedavi yöntemine karar verilmektedir.
Taş tedavisi için hastaların dikkat etmesi gereken en önemli şeylerden biri ise, yeterli miktarda sıvı tüketmektir. Hastalık süresince günde 6-8 bardak su içmek idrar akışını artırır ve taşların doğal yollarla atılmasını kolaylaştırır. Böbrek taşlarının tedavisinde uygulanan tedavi yöntemleri ise şunlardır;
1- İlaç Tedavisi
Böbreklerde oluşan taşların tedavisinde ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Enfeksiyonun tedavisi için antibiyotikler kullanılır. İlaç tedavisinde taşın oluşum nedenine ve türüne göre ilaçlar tavsiye edilir.
2- Taş Kırma
Ekstrakorporeal şok dalgası litotripsi (ESWL) yönteminde büyük taşları parçalamak için ses dalgaları kullanılır. Parçalanan taşlar doğal yollarla daha kolay atılabilir. Ancak ESWL prosedürü hastada bazı komplikasyonlara neden olabilir. Sırt ile karında morarmalar ve böbrek çevresinde kanamalar gibi komplikasyonlar gerçekleşebilir.
3- Tünel Cerrahisi (Perkütan Nefrolitotomi)
Doktor, böbrek taşlarına ulaşmak için hastanın sırtında küçük bir kesi açar. Ve buradan girerek böbrekteki taşları parçalar. Genel olarak bu yöntem, taşın boyutunun 3 cm den fazla olması durumunda ve taş tıkanmaya, enfeksiyonlara sebep oluyor ve böbreklere zarar veriyorsa tercih edilir.
Tedavi sürecinin henüz başında iken doktor perkütan nefrolitotomi önererek taşın alınmasını isteyebilir. Bu durum böbrekteki taşın başka yollarla düşürülmesi mümkün olmadığında ilk olarak tercih edilir.
4- Üreteroskopi
Böbrekten düşen taşlar, hastanın üreterine yada mesanesine takılı kalabilir. Bu takılan taşın alınması için üreteroskop denen bir alet kullanılır.
Üreteroskop ucunda kamera takılı telden oluşan bir alettir. Bu tel hastanınn üreterinden girilerek mesaneye kadar uzatılır. Takılı kalan taş basket yardımı ile yakalanıp tutularak alınır ve çıkarılır. Boyut fazla is holmium lazer ile taş parçalara ayrılır ve çıkarılır.
Böbrek Taşı Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Önceleri böbrek taşları açık cerrahi ile tedavi edilirken 2000’li yıllarda perkütan endoskopi yöntemi ile vücut dışından böbreğe yapılan bir delik ve yerleştirilen boru içinden böbrek içine girilerek taşın endoskopik tedavisi gerçekleştirilir. Böbrek taşı ameliyatında belirleyici faktörler;
- Taşın toplam boyutu,
- Taşın sayısı ve böbrek içindeki yerleri,
- Böbreğin yapısal fonksiyonel durumu,
- Cerrahın deneyimi,
- Cihaz ve malzeme alt yapısıdır.
Günümüzde böbrek taşlarına genellikle idrar kanalından üretere ve oradan da yukarı çıkılıp böbrek içine uygulanan Fleksible Endoskopik Lazer ile taş kırma operasyonu yapılır. Bu operasyonda taşlar lazer ile çok küçük fragmanlara ayrılır ve ameliyat sonunda böbreğe double J stent adı verilen bir silikon stent yerleştirilir; bu stentin yerleştirilme amacı üreter kanalının herhangi bir komplikasyon olmadan iyileşmesi ve aynı zamanda taş parçalarının rahatlıkla düşmesinin sağlanmasıdır. Her iki böbrekte de taş olması durumunda hastaya aynı seansta pozisyon değiştirmeden iki üreter kanalına da girilerek taş tedavisi yapılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Böbrek taşı 5 mm'nin altında ise kendiliğinden düşebilir. Bol su ve hareket taşların düşmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca hekim tarafından üreter kanallarını genişletici ilaç tedavisi de uygulanabilir.
Böbrek taşı şiddetli bir ağrı ile ortaya çıkmaktadır. Ağrı sırt bölgesinde böbrek bölgesinde, alt karın bölgesinde, kaburgaların altında ve kasıklarda meydana gelebilir.
Böbrek taşı, genel olarak 30 yaş civarında görülmektedir. Hastalığın oluşmasında obezite, diyabet ve yüksek tansiyon gibi diğer hastalıklar böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar.
Böbrek taşı hastalarına yapılan ilk testlerden biri idrar tahlilidir. Hastanın idrarlarında kan hücreleri, kristaller ve enfeksiyon varsa bakteriler görülmektedir.
Ultrason yöntemi ile böbrek içerisinde ya da mesanede taş varsa rahatlıkla tanısı konabilir. Böbrek dışındaki taşların ise ultrasonla tespit edilmesi genellikle mümkün değildir.